Op 1 januari dit jaar trad de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) in werking. De WAB is de opvolger van de in 2015 ingevoerde Wet Werk en Zekerheid (WWZ) en moet de verschillen tussen vaste en flexibele arbeidscontracten verkleinen. Hier lees je meer over deze wet. Wat waren de ervaringen en bevindingen in het eerste WAB-kwartaal? Daarover schreef minister Koolmees een uitgebreide brief (pdf) aan de Tweede Kamer.

Belemmeringen door coronavirus

In de kamerbrief geeft Koolmees aan dat het coronavirus de quickscan heeft vertraagd en belemmerd. De economische gevolgen van het virus maken het lastig om de effecten van de WAB in kaart te brengen voor maart en de maanden daarna. Koolmees noemt de resultaten daarom een eerste indicatie en spreekt over voorzichtige signalen van de werking van de wet. Koolmees voegt daaraan toe: “De invoering van een wet gaat altijd gepaard met aanpassingsverschijnselen. Zowel werkgevers als werknemers moeten wennen aan nieuwe wetgeving en dat kost tijd.”

Flexibele arbeidsgeluiden

Met alle randvoorwaarden in het achterhoofd, konden op basis van de eerste maanden toch enkele voorzichtige WAB-conclusies worden getrokken. Met betrekking tot flexibele arbeidsrelaties, bereikten de volgende geluiden de minister:

• Werkgevers hebben hun werknemers door de WAB een vaste aanstelling gegeven.
• Werkgevers hebben door de kostenstijging het aantal flexibele contracten verminderd.
• Werknemers die werkzaam waren op basis van een flexibele arbeidsrelatie relateren het verlies van hun baan aan de WAB.
• De constatering dat uitzendwerk duurder is geworden en dat de payrollmaatregelen leiden tot kostenstijgingen.

Meer duidelijkheid over vervastingscontract

“Veel signalen betreffen de maatregelen omtrent oproepwerknemers”, schrijft Koolmees, waarbij hij het ‘vervastingscontract’als vaak genoemd onderwerp aanstipt. Door de WAB moet een werkgever na 12 maanden een oproepkracht een aanbod voor een vast aantal uren doen. Koolmees geeft aan dat uit publieksvragen, literatuur en publicaties van werkgeversvereniging AWVN blijkt dat de wet op dit punt onvoldoende duidelijkheid schept. “De onduidelijkheid zit in de vraag wat de ingangsdatum voor de vaste arbeidsomvang moet zijn, als de werknemer dat aanbod aanvaardt. Ik ga de wet op dit punt verduidelijken.”

“Op grond van de WAB heeft de werkgever op dit moment een maand de tijd om een aanbod voor een vaste arbeidsomvang te doen na een periode van 12 maanden”, vervolgt de minister. “Ik wil voorstellen de werknemer ook maximaal een maand te geven om het aanbod te accepteren, waarbij de vaste arbeidsomvang ingaat op de eerste dag na de veertiende maand als de werknemer accepteert. Dit betekent dat het vaste aantal uren ingaat op de eerste dag na de veertiende maand, tenzij de werkgever en werknemer een eerder moment overeenkomen. Vanaf dat moment heeft de werknemer dus recht op dat vaste aantal uren en daarmee op betaling van loon over dat aantal uren.”

Regelgeving zzp’ers

Een ander belangrijk punt van kritiek op de WAB is dat de wet niet voorziet in regelgeving rond zelfstandigen zonder personeel. De Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) en ABU zeggen signalen te hebben ontvangen dat flexwerkers worden vervangen door zzp’ers in onder meer callcenters, de schoonmaakbranche en de horeca. Volgens Koolmees was dit reeds voorzien. Het kabinet blijft volgens hem doorwerken aan een totaalpakket aan maatregelen om de arbeidsmarkt weer in balans te brengen, de zzp-maatregelen zijn daar onderdeel van. De minister wil de Tweede Kamer voor de zomer informeren over de stand van zaken ten aanzien van de maatregelen die toezien op het werken als zelfstandige.

WAB-effecten voorlopig lastig meetbaar

Koolmees blijft de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt volgen, maar plaatst daarbij ook de kanttekening dat het de komende tijd lastig is om de effecten van de WAB los te zien van de ingrijpende arbeidsmarkteffecten van de coronacrisis, het daarmee samenhangende overheidsbeleid en de economische gevolgen.